مهر بانو سرکار خانم دکتر سکینه مرادی دانش آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی با گرایش ادبیات غنایی از دانشگاه شیراز، هم‌اکنون به‌عنوان پژوهشگر پسادکتری به فعالیت علمی مشغول است. دستاوردهای علمی و پژوهشی دکتر مرادی شامل بیش از بیست مقاله علمی و پژوهشی است که در نشریات معتبر داخلی و ISC منتشر شده‌اند.در کنار مقالات پژوهشی، وی چندکتاب علمی و ادبی همچون در قلمرو انگاره‌های کهن، فراسوی واژه‌ها و مجموعه شعر صبح هزار و دوم را نیز به رشته تحریر درآورده است.
سکینه مرادی تاکنون دو بار موفق به کسب عنوان پژوهشگر برتر، مرکز پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز شده است. علاوه بر این، رساله دکتری وی به‌عنوان رساله دکتری برتر در جشنواره جایزه ادبی به‌نیا برگزیده شده است. ایشان هم اکنون به عنوان مدرس در دانشگاه های شیراز مشغول به تدریس هستند.
در ادامه به معرفی رساله خانم دکتر مرادی با عنوان «بررسی تحلیلی نقش و جایگاه زن در مجموعۀ فرهنگ افسانه‌های مردم ایران» خواهیم پرداخت.
بررسی نقش و جایگاه زن در ادبیات یکی از پرجاذبه‌ترین موضوعات پژوهشی است که در تلاش برای بازشناساندن هر چه بیشتر ابعاد گوناگون از شخصیت زن و چگونگی و چیستی جایگاه او در اجتماع است. این پژوهش نیز مسحور جاذبۀ این موضوع تلاش کرده است تا خوانشی دوباره و تا حدامکان جامع از این مبحث هزارتو داشته باشد. با این پیش‌فرض که قصه‌های عامیانه به دلیل خاستگاه اجتماعی خود نسبت به ادبیات کلاسیک، تصویری روشن‌تر از چیستی و چگونگی نقش و جایگاه زن در اجتماع و فرهنگ ایرانی را نشان می‌دهد.
از این رو، این پژوهش، با گزینش مجموعۀ 19 جلدی فرهنگ افسانه‌های مردم ایران به کوشش علی‌اشرف درویشیان و رضا خندان مهابادی به عنوان یکی از منابع نسبتاً جامع در زمینۀ قصه‌های ایرانی، تلاش کرده است تا از رهگذر چگونگی بازنمایی شخصیت زن در خلال سه مؤلفۀ اصلی؛ ویژگی‌های ظاهری، ویژگی‌های رفتاری و جایگاه اجتماعی زن، نقش و جایگاه زن را در این مجموعه تبیین کند. این پژوهش، با روش تحلیل محتوا صورت می‌گیرد و از آنجا که دستیابی به معانی پنهان در تصاویر ساخته شده از زن مستلزم آشنایی با زیرساخت اندیشگانی قصه‌ها، کشف رابطۀ میان آن مفاهیم و بسترسازندۀ آن و نیز الگوی فکری و رفتاری مردم اجتماع است، در این پژوهش، علاوه بر دلالت‌های مستقیم قصه، ارزش‌های ضمنی پیرامون این مضامین نیز در نظر گرفته شده است. برای این منظور، به تناسب موقعیت به نقطه نظرات دانش جامعه‌شناسی دربارۀ جنسیت، فمنیسم و نیز اندیشه‌ها و باورهای اسطوره‌ای نیز اشاراتی شده است. همچنین، برای دریافت چگونگی جایگاه اجتماعی زنان در قصه‌های مناطق مختلف، با تفکیک قصه‌های مرتبط با هر منطقه و یا قوم با یکدیگر مقایسه و ارزیابی شده‌اند.
در مجموعۀ فرهنگ افسانه‌های مردم ایران، 1987 قصه وجود دارد. در 390 قصه هیچ اشاره‌ای به حضور زن نمی‌شود و در 429 قصه زن نقشی کوتاه و بی‌تأثیر در روند و مضمون اصلی قصه دارد که نمی‌توان آن را کنش‌گری زن به شمار آورد. به عبارتی، در 22/41 درصد از قصه‌ها زن عنصری غایب است. در 1168قصه یعنی رقمی معادل 78/58 درصد از کل قصه‌ها، شخصیت‌های زن در دو نقش اصلی و فرعی به صورت ایستا و یا کنش‌گر به تصویر کشیده می‌شوند که مطابق پیش‌فرض نخستین طرح مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
مطابق نتایج این پژوهش، فراوانی شخصیت و نقش‌های زن عددی نزدیک به 24/49درصد در برابر 75/57 درصد فراوانی شخصیت و نقش مرد را نشان می‌دهد که با کمی اغماض، حضور نسبتاً مساوی و پایاپای زن با مرد در قصه‌ها را نمایان می‌سازد.
همچنین، زنان در این قصه‌ها با 20 ویژگی رفتاری منفی معادل 97/46 درصد و 10 ویژگی رفتاری مثبت معادل 03/53درصد از کل شواهد رفتاری مرتبط با زنان نشان داده می‌شوند که نشان‌دهندۀ نگاهی نسبتاً خوش‌بینانه نسبت به وضعیت زن از این بعد است. مقایسۀ کنش‌گری زن و مرد در این قصه‌ها نیز نمایانگر رقم 24/39 درصد کنش‌گری زن در مقابل رقم 75/60 درصد کنش‌گری مرد است که می‌توان آن را ناشی از فضای باز اجتماع برای فعالیت مردان دانست.
باتوجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش در بررسی نقش و جایگاه زن در اجتماع، استیلای نظام فکری ضد زن بر ادبیات، باور و ساختار رفتاری مردم و اجتماع حقیقتی قطعی و انکارنشدنی است. این مسأله در شواهد متعددی چون عدم امنیت زن در جامعه، محدودیت فعالیت اقتصادی زنان در محیط جامعه و در کنار مردان، انتساب عقاید ضد زن در باورها قابل مشاهده است. با وجود این، فضای حاکم بر 1168 قصۀ بررسی شده، نشان می‌دهد که بازنمایی تصاویر و مضامین نمایانگر شخصیت پویا، مقتدر و اندیشه‌ورز زن در این قصه‌ها در برابر سیطرۀ تفکر زن‌ستیز، فضایی نسبتاً متعادل حاکی از جایگاه زن و نیز رابطۀ میان زن و مرد را ترسیم می‌کند. در قصه‌های مجموعۀ فرهنگ افسانه‌های مردم ایران، زن به مثابه یک شخصیت انسانی برخوردار از قدرت، اراده و نیز کنش‌های مثبت و منفی تصویر می‌شود که رفتاری متناسب با مقتضیات و شرایط در پیش می‌گیرد.
کانال جشنواره پایان نامه های برتر