سید مهدی اعتماد ناطقیه
سید مهدی اعتماد ناطقیبه به روایتی در سال 1277 و به روایتی دیگر 1279 شمسی در خانواده سید محمد اعتماد ناطقی در محله‌ی معروف خیابان در شهر تبریز دیده به هستی گشود مرحوم اعتماد طبع به سه زبان ترکی؛ عربی و فارسی آشنائی کامل داشت لذا در این زبانها دارای اشعار متعددی می‌باشد که پاره‌ای از آنها چاپ شده‌اند. این شاعر والامقام در سالهای 1324-1325 یعنی زمان حکومت ملی آذربایجان در تبریز رئیس انجمن ادبی یا به عبارتی همان «شاعیرلر مجلسی» شده و از جوانانی که به آنجا می‌آمدند و تازه قلم به دست می‌گرفتند کمک و دستگیری می‌فرمود. این سالها؛ سالهای اوج شکوفائی مرحوم اعتماد بود. ایشان تقریباً از سال 1320 که مطبوعات ترکی نشر می‌شدند منجمله وطن یولوندا؛ آذربایجان؛ خاور نو؛ شفق؛ یئنی شرق؛ آزاد ملت؛ گونش و... با آنها همکاری می‌نمود و حتی به پاره‌ای از اشعارش موسیقی نیز گذاشته شده که معروف ترین آنها ترجمه و یا به عبارتی بازسازی تصنیف معروف مرغ سحر بود.در لابه لای آثارش مشاهده می‌گردد که به موسیقی نیز علاقه‌مند بوده و گاهی اوقات تصانیفی نیز می‌ساخت که پاره ای از آنها مورد استفاده موزسین‌های بزرگ آذربایجانی و ایرانی قرار گرفته‌اند. به عنوان مثال وقتی که وی سرود معروف مرغ سحر را می‌شنود صبرو قرارش را از دست داده؛ منقلب می‌گردد و با خود می‌گوید که چه می‌شود که چنین سرودی زیبا را نیز در زبان ترکی داشته باشیم؟ طولی نمی‌کشد که وی آن را به ترکی سلیس و روان برگردانده و در اندک مدتی به توسط ده‌ها خواننده نامدار خوانده شده و مورد توجه واقع می‌گردد. البته بعضی‌ها معتقدند که این تصنیف معروف را وی ترجمه نکرده؛ بلکه بر همان آهنگ شعر ترکی سروده که با شعر ملک الشعرای بهار تفاوت اساسی دارد. در موضوع بهار آزادی و تحقق عدالت سروده شده است.که با توجه به خاستگاه آهنگساز و شاعر ترکی اثر می‌توان این اثر را یک موسیقی کاملاً آذربایجانی قلمداد کرد و این موسیقی در زمان وقوع و پیروزی حرکت ملی آذربایجان وصف حال آن روزی مردم آذربایجان می‌باشد. آن ترانه زیبا را به اتفاق می‌خوانیم:
گلدی باهارین صفاسی
گلدی باهارین صفاسی
عالمی توتدو ضیاسی
صحن گولوستاندا اوجالدی؛ بولبول شیدانین نواسی
بالام هئی نواسی؛ گولوم هئی نواسی
سنده چیچک لندیر حیاتین باهارینی
گل اوخو بولبول تک آزادلیق شعارینی
محو ائله هر یئرده ستم روزگارینی
بالام اول سعادت؛ گولوم آل سعادت
***
دینله بولبولون سسینی
قهرمانلیق نغمه سینی
روحا وئر شن سسین له طراوت
گولوم هئی طراوت؛ بالام هئی طراوت
یوخ عزیز بیر شئی وطندن
قوو بوتون خاری چمندن
قیرماسین بیر چیچک یاسمندن
صحن گولوستانیمیزا اسمه سین خزان
بایراغیمیز دالغالانیب سورسون حکمران
ظلمدن عالم ده گرک قالماسین نشان
کاینات دا حوکم سوسون تک عدالت
محو ائدیلسین یئر اوزوندن هر خیانت
بالام هر خیانت؛ گولوم هر خیانت.
در زمان حکومت ملی آذربایجان وی رئیس اداره ثبت تبریز نیز شد و آنچه در توان داشت مخلصانه در طبق اخلاص نهاد. شاید به جهت این صداقت‌ها بود که پس از فروپاشی حکومت ملی آذربایجان وی از طرف شاه به دو سال حبس و تبعید از آذربایجان مجبور گردید.
در سال 1296 شمسی (1335 قمری) آقای سید مهدی اعتماد ناطقی مدرسه‌ی اعتماد را در دیکباشی راسته کوچه تاسیس کرد و تا سال 1306 اداره‌ی آن را خود به عهده داشت.
زنده یاد اعتماد در تاریخ 7/3/1360 به دور از وطن خود در تهران پس از تحمل مدتی نسبتا طولانی با امراض مختلف؛ دار فانی را وداع و در همانجا با خاک هم آغوش می‌شود.
یاشار عالمده آسوده ولی آزاد اولان میللت
تاپار دونیا بویو عزت گر اولسا جان فشان میللت
حقوقون بیلمه یین انساندا روح اولماز؛ حیات اولماز
قالار دائم قاپاز آلتیندا اولماز کامران میللت
آزادلیق روحونون ایلهامین آل سرو خوراماندان
آزادلیقدان اوجالدیب دیر سمایه باش عیان میللت
قلم آزاده؛ دیل آزاده؛ سوز آزاد اگر اولسا
اولار گویلرده؛ دریالرده قطعا حکمران میللت
وطن پرور لیکین آثارینی تک لفظ ده بیلمه
گرگ وئرسین بو یوللاردا بویوک بیر امتحان میللت
ترقی ایسته ین بیر کشورین سرمایه سی جان دور
گرگ دیر کی نثار ائتسین بو یولدا باش و جان میللت
آزادلیق امتحانین وئردی آذربایجان اول
ولی آخر ازیلدی اهل آذربایجان میللت
جفا چکدی داغلیدی؛ وئردی مینلر قوچ؛ قوزو قوربان
اوزو بیر گولمه دی عومرونده بو بی‌خانمان میللت
اؤلنلر اؤلدو قورتاردی قالانلار اولدو بی‌چاره
بیری غربتده جان وئردی بیری زنداندا جان میللت
ائله بیر ظولملر باش وئردی استبداده مین رحمت
دئسم اولموش جنایتدن اولار بیر داستان میللت
یئنه بیر عده خائن قویمور آسوده نفس چکسین
سئویر بو گولشنین سولسون گولو اولسون خزان میللت
بونو بیلمک گرک زجر و شکنجه پایدار اولماز
موباریز شخصی‌لر قورخماز اولومدن هئچ زامان میللت
اگر ظلمون توپو وار گولله سی وار قلعه سی وارسا
بیل حاقیندا بوکولمز قوللاری اولماز نهان میللت
گلر بیر گون طبیعت محو ائدر خائنلری جمعا
اولار ایران آذربایجان بیر گولوستان میللت
دونر بو شانلی یوردوم روضه‌ی رضوانه هر یئرده
عدالت پرچمینده بسط اولار امن و امان میللت
او گون من اولماسام بو خادمی سن گل او گون یاد ائت
مزاریمدا سعادت گونلرین ایله بیان میللت
حقیقت بیزده؛ قان بیزده؛ شجاعت بیزده؛ گوج بیزده
یازیلمیش طالعینده قهرمان ائل- قهرمان میللت
وطن شیرین دور فرهادی یم منده بو شیرینین
بو عشقیمدور کی اولموش هر زمان ورد زبان میللت