سید عظیم شیروانی
سید عظیم شیروانی که در اشعار خود از تخلص سید استفاده می‌کرد از پرکارترین و مظلوم‌ترین شاعران آذربایجانی است که 9 ژولای 1835 درزمان سلطنت سلطان محمدخان قاجار پدرناصرالدین شاه قاجار در خانواده‌ای روحانی در شهر شاماخی آذربایجان شمالی، متولد شد. پدر ایشان سید محمود از رجال معتبر و مشهور شهر بود که در زمانی که سید عظیم تنها 7 سال داشت وفات یافت، بنابراین سید عظیم تحت حمایت و سرپرستی ملا حسین، پدربزرگ خود رشد یافت.
ملاحسین در دهکده‌ی یاقسای داغستان سمت کدخدایی داشت و مسائل شرعی و عرفی مردم را حل و فصل می‌کرد ملاحسین بعداز وفات دامادش، دختر و نوه عزیز خود، سید عظیم را به داغستان برد و از آنها به نحو احسن نگهداری و مراقبت کرد. سید عظیم از پدربزرگ خود زبانهای فارسی و عربی را آموخت و 10 سال بعد به شاماخی برگشت و تحصیلات سطح میانی روحانیت را به اتمام رسانید. در سال 1856 میلادی جهت تحصیل و تکمیل علوم عقلی و نقلی به نجف اشرف مشرف شد، بعداز چند سال تحصیل در نجف اشرف به بغداد و استانبول و شام رفته و مدتها جهت تحصیل علوم جدید درآن شهر‌ها اقامت گزید.
سید عظیم شیروانی سال 1869 میلادی در سرزمین مادری خود مدرسه‌ای بر اساس اصول و سبک نوین باز کرد که با مکتب‌های قدیمی و خوفناک آن زمان فرق زیادی داشت و تا پایان عمر شریف خویش در کنار تعلیمات دینی به تدریس تاریخ، جغرافیا، حساب ریاضی، به زبانهای ترکی و فارسی پرداخت و همچنین کودکان آذربایجانی را با مهارت‌های فنی و تخصصی آشنا کرد.
سید عظیم شیروانی دارای دو اثر ادبی و کلیات به زبانهای ترکی و فارسی می‌باشد. در میان آثار سید عظیم ترجمه هایی نیز از منابع مختلف شرق موجود است، همچنین ایشان دارای چند نمونه شعر به سبک اشعار فضولی، حافظ و سعدی نیز می‌باشد. البته سید عظیم شیروانی دارای غزلهای عاشقانه فراوانی می‌باشد که معمولاً با این غزلهای شاهکار شناخته می‌شود. در غزلهای شاعر عشق به زندگی، نگاه خوشبینانه و بی‌غم به زندگی و اعتقادات دینی دارای جایگاه ویژه ای می‌باشد. سید عظیم دارای مهارت زیادی در جان بخشی عمیق و با حرارت به شعر می‌باشد که در غزالهای شاعر آشکارا نمود پیدا می‌کند.
سید عظیم شیروانی به دلیل تدریس علوم جدید از قبیل عدم مرکزیت زمین که دانشمند مشهور گالیله را بخاطر اعتقاد به آن دراروپا می‌خواستند اعدام کنند و نیز تبین منشاء زمین لرزه و باران با علوم جدید و عدم اعتقاد به علوم عوام بویژه به منشاء گاو و ماهی در مبحث زلزله‌شناسی، از طرف جهال متهم به کفرو طغیان گردید، جهال به ویژه از تدریس علوم جغرافی برای بچه مسلمانان به شدت ناراحت بودند و با صراحت علوم جغرافی را منافی اهداف اسلامی می‌پنداشتند. چون سید عظیم شیروانی بشدت در مقابل رواج جهل و خرافه حاکم برشماخی ایستاده و درمقابل عوامل ارتجاع حاضر به هیچگونه انعطاف و سازش نبود عاقبت به اشاره عوامل تثلیث (زرو زورو تزویر)، بیستم می 1888 میلادی درشب احیاء حضرت مولای متقیان در موقع خروج از مسجد توسط لوطیان مافیاسان آذربایجان به شهادت رسید.
کیم کی ایستر اؤزونو سروری اییام ائله‌سین
در میخاننی اوپسون طلبی جام ائله‌سین
آب کوثرده منیم هر نه نصیبیم وارسا
دوندریب ربیم اونو باده ی گولفام ائله‌سین
یار گلدی هامی اوز دردینه مشغول اولدو
قالمادی کیمسه منیم دردیمه انجام ائله‌سین
سن نه کوتاهیسن ای شام ویصالی دیلبر
حق منیم عومرومو کسسین سنه انعام ائله‌سین
اولسا ناکاملیغیم گر او پرینین کامی
دیلی دیوانمی حق دهریده ناکام ائله‌سین
سیید اول زولفی روخوندن کی حکایت سویلر
ایستیر کین گونون اول وجهیله آخشام ائله‌سین