هشتاد و هشتمین شب سفرنامه‌خوانی با همکاری مجله بخارا و نخستین شب از شب‌های بزرگداشت صدمین سالروز تولد ایرج افشار، با سخنرانی استاد دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی برگزار شد. در ادامه متن سخنرانی استاد شفیعی کدکنی در این شب تقدیم می‌شود.
***
نفر اول ایرج افشار است!
در مورد ایرج افشار صحبت‌کردن در یک کلام و دو کلام واقعاً ظلم به فرهنگ ملی ماست. من نمی‌توانم بگویم که با فرهنگ اروپایی و فرهنگ امریکایی سر سوزنی معرفت و آشنایی دارم؛ اما نسبت به کشورهای اسلامی رویِ علاقه‌ای که داشتم همیشه جستجوگر بودم و دلم می‌خواسته کسانی را که از این سرزمین‌ها در حوزهٔ فرهنگ برخاسته‌اند، خودشان یا کارهایشان را بشناسم و می‌توانم ادعا کنم که نسبت به کشورهای اسلامی اندک معرفتی به رجال فرهنگی این سرزمین‌ها دارم. این هم حاصل عمری زندگی کردن با ایشان بوده است.
تقریباً با اطمینان می‌توانم بگویم که در جهان اسلامی و در حوزهٔ فرهنگ رجال برخاسته از جهان اسلام، ایرج افشار منحصر به فرد بود. با اروپایی‌ها هیچ آشنایی ندارم و سر سوزنی حق به خودم نمی‌دهم تا راجع به اروپا و امریکا و رجال فرهنگی برخاسته از این سرزمین‌ها یک کلام حرف بزنم؛ ولی نسبت به کشورهای اسلامی شاید اندک کسانی به اندازهٔ من در شناخت این سرزمین علاقه نشان داده باشند. در این سرزمین‌ها در حوزهٔ رجال فکر و فرهنگ بسیاری را از نزدیک می‌شناسم و افرادی را از طریق آثارشان، و با اطمینان خاطر می‌گویم که در این سرزمین‌ها مثل ایرج افشار وجود نداشت.
ما با ایرج افشار بخش اعظم سرزمین‌های ایران را رفتیم و گشتیم و ایشان با عشق و علاقه به آنچه که میراث فرهنگ ملی ما بود واقعاً فداکاری می‌کرد و آنچه که او در شناخت ایران دستاورد دارد فکر می‌کنم هیچ فرد دیگری ندارد. مجموعه‌آگاهی‌هایی که دربارهٔ ایران هست، حوزهٔ تخصص‌های بی‌نهایت رجال ملی و فرهنگی ماست و به آن کاری ندارم، اما اگر بخواهیم یک نفر را انتخاب کنیم که به مجموعهٔ فرهنگ ملی ما و موجودی جغرافیای تاریخی عصر حاضر ما اشراف داشته باشد، به نظر من نفر اول ایرج افشار است و من بیشتر از این هیچ چیزی نمی‌توانم بگویم.
____
استاد شفیعی کدکنی در بزرگداشت ایرج افشار
پنجم مهرماه یکهزار و چهارصد و چهار
منبع: ایسنا
