کارگاه تخصصی «گفتاری‌نویسی در نگارش و ویرایش داستان» روز دوشنبه (۲۶ آبان‌ماه ۱۴۰۴) با تدریس هومن عباسپور و دبیری لیلا اثناعشری و با همکاری انجمن صنفی ویراستاران و خانه کتاب و ادبیات ایران در سرای اهل قلم برگزار شد که با حضور علاقه‌مندان به‌صورت حضوری و مجازی همراه بود.
در ابتدا لیلا اثناعشری، دبیر نشست درباره هدف از برپایی این کارگاه گفت: بررسی اصول گفتاری‌نویسی، کاربرد آن در نگارش و ویرایش داستان، پاسخ به پرسش‌های رایج نویسندگان و ویراستاران و ارائه راهنمایی‌های عملی برای بازنمایی زبان گفتاری در متون داستانی از جمله اهدافی است که سبب شکل‌گیری این کارگاه شد. گفتاری‌نویسی یعنی نوشتن کلمات و جملات مطابق با زبان گفتار و تلفظ طبیعی که در دیالوگ‌ها و مکالمات داستان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
هومن عباسپور نیز در ادامه این کارگاه به سابقه بحث گفتاری‌نویسی پرداخت و مطرح کرد: برخی استادان برجسته مانند زنده‌یاد ابوالحسن نجفی و حسن انوری مخالف این کار بودند؛ این مخالفان، دلیل اصلی خود را سیطره لهجه تهرانی بر زبان فارسی می‌دانستند.
او با مرور تجربه تاریخی در این حوزه تأکید کرد: پذیرش گفتاری‌نویسی امری طبیعی است و گونه‌های مختلف زبانی همواره در کنار هم وجود داشته‌اند؛ گفتاری‌نویسی در داستان‌ها امکان شخصیت‌پردازی واقعی و طبیعی را فراهم می‌کند و باید با دقت و آگاهی به کار گرفته شود.
مدرس کارگاه سپس تفاوت میان «لفظ قلم» و «زبان گفتاری» را تشریح کرد و ادامه داد: لفظ قلم زبان رسمی و نوشتاری است در حالی که زبان گفتاری شامل واژگان و ساخت‌های روزمره مکالمه می‌شود؛ برخی واژگان، افعال و قیدها در گفتار کاربرد ندارند و هنگام نگارش دیالوگ‌ها باید از آن‌ها اجتناب کرد. تلفظ طبیعی کلمات و افعال مانند «می‌رود» → «میره» یا «نمی‌توانم» → «نمیتونم» باید رعایت شود، اما حفظ تعادل میان زبان گفتاری و لفظ قلم ضروری است.
وی با ارائه نکات عملی گفتاری‌نویسی عنوان کرد: از جمله می‌توان به استفاده از نیم‌فاصله در افعال مضارع اشاره کرد؛ استثناهایی مانند فعل «ایستادن» که به شکل «وایمیسته» نوشته می‌شود هم وجود دارد. اهمیت حفظ حافظه تصویری کلمات را هم نباید نادیده گرفت؛ نوشتن صرفاً بر اساس تلفظ گفتاری می‌تواند متن را آشفته کند و نویسنده باید از تجربه و قواعد شناخته‌شده در زبان فارسی بهره ببرد.
عباسپور در پایان سخنان خود گفت: گفتاری‌نویسی علاوه بر داستان‌ها در سخنرانی‌ها، فایل‌های صوتی و شبکه‌های اجتماعی نیز کاربرد دارد؛ توصیه من این است که متن‌ها از ابتدا به زبان گفتاری آماده شوند تا خواننده و شنونده راحت‌تر با آن ارتباط برقرار کنند.
کارگاه با طرح پرسش‌های شرکت‌کنندگان و پاسخ‌های عملی هومن عباسپور، فضایی تعاملی و آموزشی فراهم کرد تا ویراستاران و نویسندگان با مهارت بیشتری به بازنمایی زبان گفتاری در متون داستانی بپردازند و تجربه‌ای کاربردی از گفتاری‌نویسی کسب کنند.
منبع: ایبنا
