صفحه اصلی > اخبار و پایان‌نامه‌های برتر : مکتب عرفان شیراز از ابتدا تا پایان قرن هفتم

مکتب عرفان شیراز از ابتدا تا پایان قرن هفتم

فاطمه طوبایی
خانم دکتر فاطمه طوبایی دانش آموخته ی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات عرفانی، از دانشگاه شیراز هستند.

ایشان دارنده ی مدال طلای المپیاد ادبی دانش آموزی، مدال طلای جشنواره ی جوان خوارزمی و رتبه ی چهارم المپیاد دانشجویی بوده و در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری با کسب رتبۀ نخست، فارغ التحصیل شده اند.
وی در تمام دوران تحصیل برخوردار از مزایای بنیاد ملی نخبگان و عضو دفتر استعداد درخشان دانشگاه شیراز بوده است. بیش از ١٠ عنوان مقالۀ علمی پژوهشی با موضوعات ادبیات عرفانی یا ادبیات معاصر به قلم وی نوشته شده و در مجلات معتبر علمی پژوهشی در دسترس است. سه عنوان کتاب نیز از ایشان چاپ شده و در دسترس عموم قرار دارد. ایشان در حال حاضر به عنوان استاد مدعو در دانشگاه شیراز، و دانشگاههای غیر انتفاعی مشغول به تدریس هستند.
ایشان به عنوان سرپرست المپیاد ادبی استان فارس از طرف دبیرخانه ی المپیاد ادارۀ استعداد درخشان استان، منصوب شده اند.
رسالۀ دکتری ایشان در موضوع مکتب عرفان شیراز از ابتدا تا پایان قرن هفتم با تکیه بر آرا ابن خفیف،روزبهان بقلی و سعدی شیرازی است. در ادامه به بررسی رساله ایشان خواهیم پرداخت:

یکی از مهمترین نقاطی که در قرون اولیه خاستگاه تصوف در ایران بوده است و این جریان در آنما ظهور کرده و شروع به رشد و پیشرفت میکند، استان فارس و به شکل اخص شهر شیراز می باشد. در تقسیم بندی های متاخران در باب جریانهای تصوف، با وجود تعدد صوفیان زیسته در فارس و شیراز و آرا جریان ساز آنان، نقش این منطقه و نگرش عرفانی مختص آن در تاریخ تصوف و تحول آن مغفول مانده است و امکان وجود مکتب عرفانی جداگانه ای از مکتب عرفان خراسان و عراق در این خطه بررسی نشده است.در این پژوهش ابتدا پس از جست و جو در باب نحوه ی پیدایش جریان عرفان و تصوف در فارس و شیراز، نخستین عارفان این خطه تا پیش از ابن خفیف استخراج شده اند و جهان بینی عرفانی آنان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. پس از آن با بررسی آرا عرفانی ابن خفیف ، روزبهان و سعدی به عنوان نمایندگان عرفان در شیراز تا پایان قرن هفتم و نیز تحلیل سیر تحول آرا و مقایسه با عارفان دوره ی پیشین، امکان قرار گرفتن تمام این جریان در مکتبی خاص تحت عنوان ” مکتب عرفان  شیراز” سنجیده شده است.آنگاه مولفه های ممیز این مکتب از مکتب عرفان عراق و خراسان استخراج گردیده و نیز شاخص های اصلی و متمایز آن مشخص گردیده است.
بر اساس یافته های این پژوهش میتوان چنین نتیجه گرفت که در عصر شیخ کبیر و اندکی پیش از او زمینه های شکل گیری مکتب عرفان شیراز در این خطه فراهم شده و اصول و مبانی فکری آن نیز متمایز از دیگر مکاتب شکل گرفته و در حال اشاعه در میان متصوفه بوده است. برخی از شاخصه های مکتب عرفان شیراز مختص این مکتب بوده و مشابه یا متضادی در دیگر مکاتب ندارد و مستقیما از تحلیل جهان بینی عارفان زیسته در این مکتب استنباط شده است. این شاخصه ها عبارتند از: سلوک اعتدالی یا اعتدال در نگرش و منش، اعتقاد به تثلیث ” زیبایی،عشق و تجلی”، فضای عفیف زبانی، توجه به جهان ” عرفان زبان”، بازتعریف مفاهیم بنیادین در نظام فکری تصوف و در نهایت وسعت دامنه ی هرمنوتیک در کلام.
برخی دیگر از شاخصه های این مکتب اما هنگام مقایسه کردن آن با دو مکتب عرفان عراق و خراسان خودنمایی کرده و پرده از روی برمیدارند. مهم ترین این ویژگی ها عبارتند از: ترجیح صحو بر سکر و بازتعریف مفهوم صحو، قبول سماع شعر و وضع شروط برای شنونده، پذیرش محتاطانه ی کرامات و رجحان پوشیده ماندن آنها، موافقت با اظهار شطحیات تنها در بستر تاویلهای زبانی و بازتعریف مفهوم شطح، ترجیح فقر بر غنا و تعریف آن در دو ساحت ظاهری و عرفانی، رد گستاخی با حق و مراعات ادب تصوف در تمام احوال و مقامات و …

مطالب مرتبط

دسترسی آزاد به میراث فرهنگی خاورمیانه با کتابخانه دیجیتال DLME

کتابخانه دیجیتال خاورمیانه (Digital Library of the Middle East – DLME) با هدف فراهم‌سازی دسترسی آزاد و رایگان به میراث فرهنگی خاورمیانه و شمال آفریقا آغاز به کار کرده است.

25 شهریور 1404

انتشار سفرنامه مراکش برنده نوبل؛ نگاه الیاس کانتی به از پا افتادگان

سفرنامه مراکش الیاس کانتی نویسنده آلمانی برنده نوبل ادبیات با عنوان «صداهای مراکش» توسط نشر نو منتشر شد.

25 شهریور 1404

دوره‌های تخصصی پاییزۀ ١۴٠۴ مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایران

پژوهشکدۀ ابوریحان بیرونی، وابسته به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در پاییز ١۴٠۴، دوره‌های آموزشی حضوری و غیرحضوری خود را با عنوان «مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایران»، برای علاقه‌مندان حوزه تاریخ، فرهنگ، هنر، علوم و… برگزار می‌کند.

25 شهریور 1404

دیدگاهتان را بنویسید