تشکیل کمیته فرهنگ و هنر میان دو وزارتخانه ایران و ترکیه

سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سه‌شنبه 23 مهر 1404 در نشستی با حضور جمعی از اساتید زبان فارسی و نخبگان فرهنگی ترکیه حضور یافت.

او در این نشست با بیان اینکه به مناسبت سال فرهنگی ایران و ترکیه و برنامه‌هایی که در پیش داریم به آنکارا آمده‌ام، گفت: به دلیل شرایط منطقه و ایران برنامه‌ها با تأخیر آغاز شد؛ اما با گفت‌وگویی که امروز با وزیر فرهنگ ترکیه داشتیم مقرر شد برنامه‌ها را در ماه‌های آینده و حتی در سال ۲۰۲۶ ادامه دهیم و سال فرهنگی ایران و ترکیه را با جدیت دنبال کنیم.

او ادامه داد: از این جمع که به ایران و زبان فارسی تعلق خاطر دارند، استمداد می‌طلبم تا به ما کمک کنند تا در ادامه راه، این سال فرهنگی را بهتر برگزار کنیم؛ زیرا دوستانی چون شما که در حوزه ایران و زبان فارسی فعالیت دارند پلی قوی میان دو ملت هستند و می‌توانند نقش مؤثری در این مسیر ایفا کنند.

وی افزود: براساس اظهارات برخی مقامات در چند دهه اخیر حدود ۴۰ هزار زبان‌آموز فارسی در ترکیه تربیت شده‌اند که خبر بسیار خوبی است؛ حضور اساتید زبان فارسی در این جمع و دیگر مجامع نشان می‌دهد می‌توانیم سال فرهنگی ایران و ترکیه را با قدرت بیشتری دنبال کنیم. همچنین پژوهشگرانی که درباره تاریخ و فرهنگ ایران تحقیق می‌کنند، مترجمان آثار ایرانی و ناشرانی که آثار کلاسیک و معاصر ایرانی را منتشر می‌سازند همگی گواه آن هستند که سال فرهنگی ایران و ترکیه می‌تواند نه فقط در یک برهه زمانی جریان داشته باشد بلکه نقطه عطفی در روابط فرهنگی دو ملت باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در این فرصت مایل هستم تصویری از ایران تاریخی و ایران معاصر ارائه دهم تا زمینه‌ای برای درک بهتر پیوندهای تمدنی و فرهنگی دو کشور فراهم شود.

وی با بیان اینکه ایران کشوری است با تمدنی کهن و پیوسته که در طول هزاران سال استمرار یافته است، افزود: برخلاف برخی تمدن‌ها که طلوع و غروب داشته‌اند تمدن ایرانی مسیر خود را بی‌وقفه ادامه داده است. یکی از عوامل این استمرار این است که تمدن ایرانی انعطاف داشته است و اگر در مسیرش به صخره‌ای برخورد می‌کرد یا آن را می‌شکافت یا راهی تازه برای ادامه مسیر می‌گشود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در کنار این انعطاف، سرسختی و پیگیری نیز ویژگی بارز تمدن ایرانی است؛ شاید یکی از سخت‌ترین دوره‌های تاریخ ایران حمله مغول باشد.

صالحی گفت: مغول‌ها در سه مقطع به ایران تاختند و در همین دوره تاریخی سعدی شاعر بزرگ ایرانی می‌درخشد و ایران در سخت‌ترین دوره تاریخی‌اش او را به دنیا عرضه می‌کند. این نکته را از این جهت عرض کردم که ایران در شرایط تحریم قرار دارد، اما تاریخ ما نشان‌می‌دهد که ایران با سرسختی و انعطاف راه خودش را ادامه می‌دهد.

تصویری از فرهنگ و هنر ایران

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه سعی دارم تصویری از فرهنگ و هنر ایران در شرایط فعلی ارائه کنم، گفت: سالانه حدود ۸۰ تا ۱۰۰ فیلم بلند در سینما و ده‌ها سریال تلویزیونی و نمایش خانگی تولید می‌شود.

وی افزود: به طور پیوسته سینمای ایران در جشنواره‌های جهانی حضور دارد و جوایز متعددی کسب می‌کند؛ در فیلم کوتاه، مستند، پویانمایی و بازی‌های ویدیویی نیز شرایط مشابهی دیده می‌شود.

صالحی با بیان اینکه فیلم پویانمایی کوتاه ایرانی برنده جایزه اسکار شده است، گفت: در حوزه تئاتر باید گفت هر شب در تهران بیش از ۱۰۰ نمایش روی صحنه می‌رود و در طول سال حدود ۵۶۰۰ نمایش در سراسر کشور مجوز اجرا می‌گیرند.

وی با بیان اینکه در سال گذشته بیش از ۷۵۰۰ مجوز اجرای موسیقی صادر شده است، افزود: در هنرهای تجسمی نیز بیش از ۴۵۰۰ نمایشگاه در رشته‌هایی چون خوش‌نویسی، گرافیک و نقاشی برگزار شد.

او ادامه داد: ایران در حوزه نشر سالانه حدود ۱۱۰ هزار عنوان کتاب چاپ می‌کند و نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران جزو یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های کتاب است. بیش از ۵ هزار رسانه چاپیِ کاغذی اعم از روزنامه، ماهنامه و … در ایران داریم و حدود ۳۰ خبرگزاری در کشور ما فعال است که فضای رسانه‌ای را عرضه می‌کنند.

وی افزود: این تصویر کوتاه از وضعیت فرهنگی و هنری ایرانِ امروز و ادامه همان مسیر تاریخی تمدن ایرانی است که هیچ‌گاه احساس بن‌بست نمی‌کند، گاهی دچار مشکل می‌شود اما تمدن ایرانی راه خود را به‌ویژه در حوزه فرهنگ و هنر که جوهر تمدن ایرانی است، می‌یابد. امیدوار هستم در پرتو سال فرهنگی ایران و ترکیه، ایرانِ کلاسیک و معاصر برای مردم ترکیه بهتر شناخته شود و در مقابل مردم ایران نیز شناخت بیشتری نسبت به ترکیه پیدا کنند.

تشکیل کمیته فرهنگ و هنر

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در گفت‌وگو با وزیر محترم فرهنگ و گردشگری ترکیه درباره تشکیل کمیته فرهنگ و هنر میان دو وزارتخانه توافق کردیم تا مسائل را به‌صورت منظم پیگیری کنیم. همین نشست هم نشان داد که ظرفیت‌های گسترده‌ای برای همکاری میان دو کشور وجود دارد به‌ویژه در حوزه زبان فارسی که می‌تواند پیوند فرهنگی میان دو ملت را عمیق‌تر کند.

صالحی افزود: زبان فارسی نه فقط زبان یک جغرافیای محدود بلکه زبان دومِ علم و فرهنگِ تمدن اسلامی است و علاوه بر آن شناخت زبان فارسی در واقع آشنایی با میراث تاریخ تمدنیِ ترکیه و برخی دیگر از کشورهاست.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: بخشی از شاهکارهای مهم بشری چون آثار مولانا، حافظ، سعدی، نظامی و خیام به زبان فارسی نگارش شده‌اند که ارتباط مستقیم با این زبان‌ها بدون کمک گرفتن از ترجمه حلاوت بیشتری دارد.

وی افزود: بخش دیگری از کارهای مشترک در حوزه پژوهش به شکل پایان‌نامه یا تحقیق مستقل درمورد ایران می‌تواند باشد که به ایران‌شناسی کمک می‌کند و همکاری‌های ما در ایران برای این‌نوع پژوهش‌ها می‌تواند به کیفیت آنها کمک کند. می‌توانیم ایده‌هایی را راجع به پژوهش‌های مستقل، پایان‌نامه و … داشته باشیم تا در موضوعاتی که به ایران و ایران_ترکیه مربوط می‌شود بپردازیم و برای منابع، اسناد و اساتید راهنما به یکدیگر کمک کنیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان گفت: از آشنایی با شما عزیزانی که سال‌ها عمر خود را صرف آموزش و ترویج زبان فارسی کرده‌اید بسیار خرسند هستم؛ همچنین از هم‌وطنان ایرانی مقیم ترکیه که پرچم فرهنگی ایران را در این کشور برافراشته نگه داشته‌اند صمیمانه سپاسگزارم.

گفتنی است، سال ۲۰۲۵ به عنوان سال فرهنگی «ایران و ترکیه» تعیین شده است و این سفر نیز در راستای برگزاریِ بهترِ سال فرهنگی صورت گرفته است.

سیدعباس صالحی در این دیدار گفت: روابط ایران و ترکیه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و دیگر حوزه‌ها رابطه‌ای خوب و گسترده است.

وی افزود: برای دولت و مردم ایران، دولت و ملت ترکیه صرفاً یک دولت و ملت همسایه نیستند بلکه دولت و ملتی هم‌خانواده تلقی می‌شوند.

صالحی تصریح کرد: روابط فرهنگی و اجتماعی میان دو ملت که از گذشته وجود داشته است می‌تواند بنیاد قابل‌توجهی برای توسعه روابط باشد و «سال فرهنگی ۲۰۲۵ ایران و ترکیه» می‌تواند نقطه‌عطفی در ارتقای روابط فرهنگی و اجتماعی دو کشور باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: به‌دلیل شرایطی که در کشور ما و منطقه رخ داد تا حدودی برخی فرصت‌ها را برای فعالیت پرشورتر به مناسبت سال فرهنگی ایران و ترکیه از دست داده‌ایم اما در ادامه امسال و همچنین ابتدای سال آینده می‌توان برنامه‌های “سال فرهنگی ایران و ترکیه” را همچنان جدی گرفت و اقدامات متعددی برای ادامه آن تدوین کرد.

وی افزود: گمان می‌کنم گفت‌وگوهای امروز می‌تواند کمک کند تا در سال فرهنگی ایران و ترکیه از فرصت‌های بیشتری برای تقویت روابط فرهنگی دو کشور استفاده کنیم. پیشنهادهایی در مورد این‌ موضوع دارم و همچنین در ادامه، برخی نکات که در روابط فرهنگی دو کشور می‌تواند موثر باشد را خواهم گفت.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: ایران و ترکیه با میراث تاریخی، فرهنگی و تمدنیِ دیرین فرصت‌های ارتباطی زیادی در حوزه فرهنگ، هنر و سایر عرصه‌های تمدنی دارند؛ از دعوت شما برای جشنواره «راه فرهنگ» در ترکیه بسیار سپاسگزار هستم و قطعاً مشارکت جدی‌تری خواهیم داشت.

وی افزود: دوستان ما در سفارت ایران در ترکیه و در رایزنی فرهنگی ان‌شاءالله برنامه‌های جشنواره را دنبال خواهند کرد و ما نیز به تناسب در برنامه‌های مختلف جشنواره شرکت خواهیم کرد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه پیشنهاداتی را برای برگزاری هرچه بهتر سال فرهنگی ایران و ترکیه مطرح کرد و گفت: باتوجه به اینکه وضعیت منطقه آرامتر شده است می‌توانیم برنامه‌های جدی‌تری را در راستای تحقق بخشیدن به اهداف سال فرهنگی ایران و ترکیه عملی کنیم. هم‌زمان با سفر احتمالی آقای اردوغان به ایران (یا در صورت هرگونه جابه‌جایی و فارغ از موضوع سفر) جشنواره مولانا را در ایران برگزار کنیم.

صالحی تصریح کرد: بخش عمده‌ای از جهان به‌ویژه مردم ایران و ترکیه به مولانا تعلق خاطر قابل توجه دارند؛ دو کشور در این زمینه در شعر، موسیقی، فیلم ، نمایش و حوزه‌های دیگر کارهای بسیاری انجام داده‌اند و این جشنواره می‌تواند نمایشگاهی جدی و عمومی از آنچه ما و شما درباره مولانا و میراثش انجام دادیم، باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: می‌توان افتتاحیه یا اختتامیه این جشنواره را هم‌زمان با سفر آقای اردوغان به تهران تنظیم کرد؛ گمان می‌کنم این جشنواره می‌تواند ماندگار باشد و از این طریق بتوان علاوه بر اینکه آثار گذشته را به نمایش می‌گذاریم، مبدا و نقطه‌آغازی برای برنامه‌های بعدی دو کشور در ارتباط با مولانا باشد.

وی افزود: همچنین از امسال می‌توان ایده‌ «راه و مسیر شمس و مولانا» را دنبال کرد و از خوی به قونیه می‌شود ایده‌هایی را برای تبدیل شدن به یک مسیر گردشگریِ فرهنگی و ادبی داشت؛ شاید بتوانیم با همکاری یکدیگر این مسیر را به عنوان میراث ناملموس در یونسکو ثبت کنیم.

صالحی تصریح کرد: خوی و قونیه و ارتباطات میان آنها می‌تواند فرصت قابل‌توجهی برای توسعه گردشگری و میراث فرهنگیِ ایران و ترکیه باشد. پیشنهاد دیگر آن است که به مناسبت هزار و پانصدمین سالِ ولادت پیامبر رحمت (ص) برنامه‌ مشترکی داشته باشیم.

وی افزود: ایران و ترکیه در طول بیش از هزار سال میراث‌های ارزشمندِ هنری و ادبی درباره پیامبر اسلام (ص) دارند؛ برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی مرتبط با پیامبر اعظم(ص) می‌تواند جذاب باشد و در هر دو کشور به‌تناوب به نمایش گذاشته شود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در روابط ایران با ترکیه کمیته‌های مختلفی فعال‌اند که می‌توانند در اجرایی شدن برخی طرح‌ها و ایده‌ها کمک کنند بهتر است کمیته‌ای مشترک بین دو وزارتخانه تشکیل شود تا پیشنهادها را عملیاتی کنیم.

وی افزود: یکی از مباحثی که هنوز تا حدودی متوقف مانده و به تصمیم‌گیری روشن‌تری نیاز دارد موضوع برنامه جامع مبادلات فرهنگی دو کشور است. موافقت‌نامه فرهنگی که دو کشور باهم داشتند مناسبات فرهنگی را به میزان زیادی مشخص کرده است اما برنامه جامع می‌تواند کمک کننده امورات جاری و آینده باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: حوزه‌های ارتباطی ایران و ترکیه بسیار گسترده است و این کمیته کارهای بسیاری برای انجام پیش روی خود می‌بیند. کتاب یکی از حوزه‌های قابل توجه در ارتباطات دو کشور می‌تواند باشد. در ایران نیز در سال گذشته حدود ۱۱۰ هزار عنوان کتاب چاپ شده که دو سوم آن‌ها چاپ اول بوده است.

وی افزود: بخشی از این آثار می‌تواند موضوعاتی داشته باشد که برای کتابخانه‌های ترکیه جذاب باشد و یا فرصت‌هایی برای ترجمه آنها به‌وجود آید.

صالحی تصریح کرد: نمایشگاه‌های کتابی که در ترکیه برگزار می‌شود برای ایران می‌تواند جذاب باشد. در ایران نیز نمایشگاه بین‌المللی کتاب برگزار می‌شود که از نظر جمعیت و استقبال داخلی و خارجی یکی از رویدادهای مهم فرهنگی منطقه است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: همکاری دو کشور در زمینه نمایشگاه‌های کتاب و حضور متقابل به‌عنوان «میهمان ویژه» می‌تواند بسیار مفید باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: علاوه بر آنکارا، استانبول نیز جایگاه بسیار مهمی برای فعالیت‌های فرهنگی ایران دارد که توسعه مکانی می‌تواند کمک به روابط فرهنگی دو کشور باشد.

محمت نوری ارسوی وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه نیز در این دیدار گفت: به شما و همراهانتان خیر مقدم عرض می‌کنم. دو ملت ایران و ترکیه روابطی دیرینه و درهم تنیده دارند و فرهنگ در تعاملات دو کشور از سهم به‌سزایی برخوردار است و از این بابت است که برای سال فرهنگی ایران و ترکیه اهمیت زیادی قائل هستیم.

وی افزود: البته دو کشور در سایر حوزه‌ها از جمله سیاست نیز روابط نزدیکی دارند و روسای جمهور هر دو کشور نیز در موقعیت‌های مختلف اراده‌های مشترکشان را بیان می‌کنند.

وزیر فرهنگ ترکیه گفت: متأسفانه سال ۲۰۲۵ با درگیری‌ها و جنگ‌های شدید منطقه‌ای آغاز شد؛ اما به‌نظر می‌رسد آتشِ جنگ و درگیری‌ها در منطقه رو به کاهش است، امیدوار هستم پس از این نیز وضعیت منطقه بهتر شود و ما نیز از این فرصت برای تقویت روابط بهره‌مند شویم.

وی با بیان اینکه مراسم امشب اهمیت زیادی در حیطه برنامه‌های مربوط به سال فرهنگی ۲۰۲۵ دارد، افزود: قصد داشتم همراه با جنابعالی در کنسرت گرامیداشت حافظ شیرازی که برگزار می‌شود شرکت داشته باشم؛ این حضور هم از لحاظ سرآغاز همکاری‌های فرهنگی در این سال پیام مهمی خواهد داشت.

‌وزیر فرهنگ ترکیه گفت: ایران و ترکیه هر دو تاریخ دیرینه و آثار فرهنگی فراوانی‌ دارند که مطمئن هستم شما نیز همچون ما در حفظ این دارایی‌ها کوشش می‌کنید.

وزیر فرهنگ ترکیه گفت: چند سالی است که جشنواره‌های «راه فرهنگی» را در ترکیه آغاز کرده‌ایم؛ از کلان‌شهرها شروع کردیم و به تدریج به شهرهای کوچک و مناطق مختلف آناتولی رفته‌ایم و این جشنواره‌ها را در سراسر کشور برگزار کردیم.

وی با بیان اینکه این جشنواره‌ها شامل فعالیت‌های فرهنگی و هنری برای سنین و اقشار مختلف است، افزود: به‌عنوان مثال امسال این جشنواره‌ها در ۲۰ شهر و با بیش از ۴۵ هزار هنرمند برگزار می‌شود؛ نهادهای فرهنگی کشورهای خارجی نیز در این جشنواره‌ها غرفه دارند و اگر شما هم مشارکت داشته باشید در تقویت این جشنواره موثر است.

وزیر فرهنگ ترکیه گفت: این جشنواره در شهرها و نقاط مختلف ترکیه برگزار می‌شود شما نیز می‌توانید در هر شهر و منطقه‌ای که مدنظر دارید در آن مشارکت داشته‌ باشید.

محمت نوری ارسوی ادامه داد: فعالیتی را با همکاری شهرداری کلان‌شهر قونیه درمورد مولانا خارج از کشور برگزار می‌کنیم و سعی می‌کنم در جریان سفر رئیس جمهور ترکیه به ایران، این فعالیت در ایران نیز برگزار شود.

وی افزود: پیشنهادی که در مورد مسیر خوی_قونیه ارائه کردید نیز می‌تواند با همکاری شهرداری قونیه عملی شود؛ تعداد زیادی از گردشگران ایرانی از قونیه بازدید می‌کنند که پیشنهاد حضرتعالی در این زمینه هم دارای اهمیت است.

وزیر فرهنگ ترکیه گفت: برای تسریع این طرح نه تنها دولت مرکزی بلکه مدیریت‌های محلی نیز باید وارد عمل شوند تا کارها سریع‌تر و بهتر پیش برود. انجام فعالیت مشترک به مناسبت هزار و پانصدمین سالگرد میلاد پیامبر اکرم (ص) نیز می‌تواند عملی شود و اجرایی شدن این طرح بسیار مفید خواهد بود.

در این دیدار از تمبر یادبود سال فرهنگی ایران ترکیه ۲۰۲۵ و شب بزرگداشت حافظ شیرازی که به ابتکار رایزن فرهنگی ایران در ترکیه تهیه شده بود، رونمایی شد.