فرایندهای عاطفی و دال های احساسی در اشعار اجتماعی پروین اعتصامی
پروین اعتصامی، از برجسته¬ ترین و تأثیرگذارترین شاعران زن در ادب پارسی است که به دلیل سبک ویژه، مفاهیم برجسته، زبان و عاطفه عمیق اشعارش، جایگاه ویژه¬ای را در عرصه ادبیات فارسی بدست آورده و ‌عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» را از آن خود کرده است. سواد بالای فرهنگی، مضامین برجسته شعری، ابداع سبک خاصی از مناظره و دفاع از حقوق زنان و نقد اوضاع زمانه، پروین را به عنوان یک منتقد اجتماعی از هم¬عصران خود متمایز می کند.
تاريخ : هفدهم خرداد 1402 ساعت 20:48   کد : 20341
پروین اعتصامی، از برجسته ترین و تأثیرگذارترین شاعران زن در ادب پارسی است که به دلیل سبک ویژه، مفاهیم برجسته، زبان و عاطفه عمیق اشعارش، جایگاه ویژه ای را در عرصه ادبیات فارسی بدست آورده و ‌عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» را از آن خود کرده است. سواد بالای فرهنگی، مضامین برجسته شعری، ابداع سبک خاصی از مناظره و دفاع از حقوق زنان و نقد اوضاع زمانه، پروین را به عنوان یک منتقد اجتماعی از هم¬عصران خود متمایز می کند؛ شاعری که فارغ از جنسیت زنانه خود به ویژه در زمانه ای که عرصه شعر و شاعری در غلبه مردان است، انسانیت و نه جنسیت را در اشعار خود منعکس می¬کند و پرداختن به موضوعات اجتماعی را محور اصلی کار خود قرار می¬دهد. یکی از موضوعات قابل تأمل در بررسی اشعار پروین اعتصامی، توجه به تفاوت میان رویکرد شاعر در پرداخت روساخت و ژرف¬ساخت اشعار اجتماعی خود است؛ اگرچه از حیث مضامین و موضوعات شعری و توجه به مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و انتقاد از ضعف¬های موجود در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران، تسلط عقلانیت و گفتمان عقلانی و تکیه بر شناخت و استنادسازی¬های منطقی به جای احساس و عاطفه در اشعار اجتماعی پروین توجیه بیشتری دارد، با این حال، هویت زنانه و به تبع آن نگارش زنانه پروین، ظهور احساسات، عواطف، شور و هیجان و تجربه¬های شخصی شاعر را در شعر وی اجتناب نا¬پذیر می¬کند. به باور برخی از متفکران شناخت محور، احساسات را هم می¬توان به عنوان شکلی از دانش و تفکر در نظر گرفت. اگرچه احساسات متغیر و زودگذر هستند و تشخیص احساسات دقیق افراد در یک زمان خاص و انگیزه¬های آنها برای تصمیم¬گیری بسیار دشوار است، با این حال، بسامد بالای برخی دال¬های احساسی در اشعار پروین اعتصامی و نحوة ظهور آنها، چه به صورت پوشیده و چه آشکار، می¬تواند فهم عمیقتری را از اندیشه¬ها، قضاوت¬ها و باورهای وی ارائه کند؛ به ویژه آنکه بررسی نحوة ادای این احساسات در ساختار کلام، گزینش¬های زبانی و تصویرپردازی¬های شاعرانة پروین نشان¬دهنده نوع بینش شاعر در مواجه با رخدادهای اجتماعی و فرهنگی و تأثرات عاطفی وی در برابر آنهاست. به ویژه ژانر شعر، بستر مناسبی را برای پروین اعتصامی فراهم می¬کند تا بتواند با پیوند زدن احساسات و عواطف زنانه خود به احساسات جمعی به سطح عمیق¬تری از احساسات در پرداخت مسایل اجتماعی با استفاده از فرایندهای عاطفی و دال¬های احساسی دست یابد. همین مسئله وجه تمایز مهم پروین اعتصامی در میان شاعران مرد هم¬عصر وی است که در گفتمانی مشابه به موضوعات یکسان پرداخته¬اند. فرایندهای عاطفی و دال¬های احساسی در اشعار پروین اعتصامی را می¬توان در سطوح مختلف شعری وی مورد بررسی قرار داد؛ از جمله، در محور همنشینی و جانشینی کلام، در انتخاب سوژه¬های شعری، تقابل¬های معنایی، تصویرسازی¬های شاعرانه، ارزیابی¬های عاطفی شاعر و در تقابل عواطف شاعرانه با دیگر کنش‌های شعری. به عبارت دیگر، ظهور فرایندهای عاطفی و دال¬های احساسی در اشعار پروین اعتصامی، نه صرف وجود چند واژه یا عبارتی است که بار عاطفی دارند بلکه به معنای بررسی حاکمیت نظام عاطفی در اشعار وی از طریق نحوه کاربرد ویژه ساختار زبانی در تولید نظام عاطفی است. در کنار هویت زنانه پروین اعتصامی و استفاده از واژگانی با بار عاطفی، استفاده پروین از انواع نشانگرهای زبانی و ترکیب آنها برای انتقال مفاهیم مختلف در ایجاد فضای عاطفی اشعار او نیز تأثیر زیادی دارد. بنابراین، زبان و ساختار ویژه اشعار پروین، بازنمودی روشن از جهان فکری اوست که در ترکیبی از گفتمان عقلانی و عاطفی، اندیشه¬ها، احساسات و تأثرات ویژه شاعر را از جهان پیرامون خود ارائه می¬کند. آنچه هنر شعری پروین را برجسته می¬کند، ارائه مفاهیم اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در یک بستر عقلانی و منطقی با ژرف¬ساختی عاطفی است که حاصل زنانه¬اندیشی شاعر و پیوند تجارب شخصی و عواطف و احساسات فردی وی با احساسات و عواطف اجتماعی است که از رهگذر فراوانی دال¬های احساسی در شعر وی و لایه¬های ظریف عاطفی در اشعار او قابل بررسی است. این مؤلفه و سایر مؤلفه¬های شعری پروین اعتصامی، وی را به چهره¬ای شاخص و متمایز در میان شاعران ادب فارسی تبدیل کرده است.