|
ده ده کاتب
|
تاريخ :
نوزدهم آذر 1399 ساعت 12:31
|
|
کد : 144
|
ده ده کاتب
دده کاتیب شاعر بزرگ شناخته شده آذربایجان می‌باشد که به سال 1304 در قصبه فرهنگ دوست قولونجی در 45 کیلومتری اورمیه چشم به جهان گشود. ابتدا تخلص "کاتیب" را برگزیده بود اما لقب "دده" نیز در جلسه‌های شعر و ادب در شهر قونیه تورکیه، توسط بزرگان و ادیبان آن دیار داده شد و تخلص کاتیب به دده کاتیب تغییر یافت. جایگاه بخصوص شعر‌های ایشان در بین آشیق‌های غرب آذربایجان باعث شد که بعنوان پدر آشیقها آذربایجان معرفی گردد. تاکنون چهار کتاب به نامهای "عشق و عرفان(در قونیه ترکیه چاپ شده است) اینجی لی صدف، اورمو گؤلو و گونوموز آیدین" به چاپ رسیده است و این کتابها تنها جزئی از اشعار بیش از 35000 بیت این بزرگوار می‌باشد. وی تحصیلات خود را در مکتب‌خانه و در محضر عالمان بنام زمان خود فرا گرفت. «دده کاتب» به زبان‌های ترکی، فارسی، عربی، کردی و ترکی استانبولی تسلط داشت و عمده اشعارش به زبان ترکی آذری است. ایشان در دوم اسفند 1387- سن 84 سالگی – و مصادف با روز جهانی زبان مادری دار فانی را وداع گفته و در زادگاه خود قولنجی (قولونجو) به خاک سپرده شدند. تحصیلات ابتدایی خود را در قولونجی نزد علما و عارفان سپری کرد و سپس در سنین جوانی به ترکیه رفته و با بهره جستن از استادان بزرگ علم و عرفان؛ اصول دین اسلام و شعر و شاعری را فرا گرفت. در 25 سالگی- سال1329- شعر گفتن را آغاز و طولی نکشید که شهرت او برای بسیاری از تورکهای جهان شناخته و به عنوان منبع مهمی برای ادبیات و فرهنگ و تاریخ مردم تورک ومسائل دین و شریعت، مورد احترام مردم،عالمان، بزرگان و ادبا قرار گرفت.
چون تخصص اصلی شان در شعر آشیقی (عاشق) بود به عنوان پدر آشقهای آذربایجان معرفی شد اشعار دده کاتب سراسر عرفان و پند و نصیحت است و مضامین دینی و فرهنگی به شکل ظریف و زیبایی در آثار وی تجلی یافته که نشان از روح والای این هنرمند و عارف عرصه‌ی ادبیات دارد. اصطلاح دده کاتب در فرهنگ آذربایجان معادل واژه پیرطریقت در زبان فارسی است که این لقب به افرادی که به لحاظ معنوی به مقامات والایی رسیده باشند اطلاق می‌گردد.
اکثر اشعار وی به لهجه آذربایجانی است ولی به لهجه ترکیه نیز اشعار زیادی سروده است. او در میان عاشیق‌ها و اوزان‌های آذربایجان غربی و شهرهای شرقی ترکیه (به خصوص در بین ترکهای کوره سوننی دو طرف مرز) بسیار مشهور است.وی غالبا در سرودن اشعار از قرآن کریم و روایات پیامبر اکرم(ص) استفاده می‌کرده و بسیار به فرایض دینی مقید و متعهد بود تا آنجا که گفته می‌شود نام تک تک فرزندان خود را از قرآن متبرک نموده است.
بیرآللاهـین قــودره تـــینه اینـانــان
مــیننت تــیکه سینی وورمــاز دیشینه
سن عبـــدیسن اوز عـــملین وار یاشا
عـقل چـاتــماز یـارادانیـــن ایشـینه
یوکلنیب دونیادان هئی گئدیر کــاروان
هئچ ده فرق ائیله مز شــاه وگدا، خان
زحمت چکن میننت چکمز بــیل ایـنان
بـوینون اگـــیب الین قــویماز دوشـونه
شیرین دانیش داماغیندا داد اولـسون
ادبـسیزین یـــوردو بـر بـاد اولـسون
دوللو موصطفا نین روحو شاد اولسون
یاخشی دئـییب اینسان گــرگ دوشونه
دده کاتیب تئز اود آلــــیب آلـــیشما
هــــر یئـــتنین سن ایــشینه قــاریشما
مصلحت اولماسا دینــیب دانــــیشما
اینسان گرگ سوزون سالسین کئشینه
***
بو گون عجب بیر قوش گؤردوم
آدین سوردوم همن طوطی
افسوس سنین موصاحبین
اولوب زاغ، زغن طوطی
عربجه بوبغادیر ایسمین
یارادان خوش چکیب رسمین
دیلین اینسان قوش دو جسمین
فارسی شکرشکن طوطی
طوطا مرغ هندوستانسان
استانبولدا پاپاغان سان
سن آزاد اهل اورمانسان
یوخ کی زیندان مسکن طوطی
دده کاتیب نه بحثیده سن
نه غوغادا نـه سسده سن
حاییف باغلی قفسده سن
نه سن آزاد نه من طوطی
|