|
حیران خانم
|
تاريخ :
نوزدهم آذر 1399 ساعت 09:53
|
|
کد : 122
|
حیران خانم
حیران خانم شاعر قرن ۱۸ میلادی و نیمه اول قرن ۱۹ میلادی در شهرهای تبریز و خوی بود. این شاعر آذربایجانی از طایفه بزرگ دنبلی‌های آذربایجان و تیره کنگرلو است. حیران خانم دختر کریمخان کنگرلوی دنبلی حاکم نخجوان از خاندان کنگرلوی دنبلی، شاعر نامدار قرن سیزدهم هجری قمری است. از زندگی و شرح حال وی اطلاع دقیقی در دست نیست و هرچه از او به نگارش در آمده، به دست‌نویسندگان و محققین متناقض می‌باشد. حیران ظاهراً تخلصی برای او بوده نه نام اصلی او.
زادگاه: محمّدعلى خان تربیت تولد وى را شهر تبریز درج کرده است نویسندگان کتاب «بزرگان و سخن سرایان آذربایجان غربى» این شاعره نامى را جزء شعراى ارومیّه و مؤلف کتاب «دانشمندان آذربایجان» و دکتر جواد هیئت در کتاب «آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش» او را اهل تبریز معرّفى می‌نمایند در حالى که خود اعتراف دارد که از طایفه دنبلى است.
شهر خوى و خاندان دنبلی با هم رابطه ناگسستنی دارند چنان که عبدالرّزاق دنبلى متخلص به مفتون، بهاءالدّین دنبلى و عدّه‌اى از بزرگان دیگر را فقط به خاطر این که از خاندان دنبلى هستند جزء بزرگان خوی یاد کرده‌اند.
تحصیل: حیران خانم در نخجوان تحصیل را به صورت تخصصی شروع کرد و در علوم متداوله عصر تحصیل کرد و به شعر پرداخت بیشتر اشعار او به زبان فارسی و ترکی می‌باشند.
دیوان حیران حدود 4500 بیت شعر دارد که مرکب است از قصاید، غزلیات، مقطعات، ترجیعات و رباعیات که در کتابخانه مرکزی تبریز نیز موجود است.
وی به فارسی و ترکی اشعاری دارد. با وجود آن که در خانواده‌ای اشرافی رشد یافته و با دستگاه سلطنتی نیز آمد رشد داشته ولی در اشعار خود از فقرا و طبقات محروم اجتماع نیز یاد می‌کند و تأسف و اندوه خود را بابت زندگی آنها ابراز می‌نماید.
حیران خانم عمری پر برکت داشتند و در طول حیات خود زمان سه پادشاه قاجار را درک کرده‌اند حیران خانیم نامزدش را در خلال جنگ‌های خانمان برانداز ایران و روس از دست می‌دهد و تا آخر عمر دردمندانه چشم به راه بازگشت او می‌ماند و تن به ازدواج مجدد نمی‌دهد حیران خانم تسلط ویژه‌ای به زبانهای ترکی و فارسی داشته است و در طول هشتاد سال عمر خود مووفق به خلق آثار بدیعی شده است که از نظر کیفیت در حد آثار نوابغ شعرا است.
سن گئدنده باغچادا گوللر قارا آچدی یاریم
سن گئدیب دا گلمه دین تک قالمیشام من دلداریم
سوْلدی گوللر بولبولون حالی یامان اوْلدی یامان
باغلامیشدیق عهد و پیمان اوْل یالان اوْلدی یالان
ایلدیریم شاخدی قارا یئللر دالینجان اَسدیلر
هر گلن بیر سؤز دئدی صبریمی یاریم کسدیلر
گؤزلریمه دوْلدی حسرت یاغیشی سن گلمه دین
باغچادا گوللر خزان اوْلدی ولی سن گلمه دین
باغریما دوْلدی بیر آتش یاخدی یاندیردی منی
یئل ووراندا اوْل اَلوْولور یادیما سالیر سنی
چکدی حیران چوْخ شماتت اما دؤزدی دینمه دی
اوْل ائشیتدی هاممیدان کیم یاری گئتدی گلمه دی
***
گؤزومی یاشلی قویوب گئتدین اوزاقدان باخیسان
منی انکار ائله ییب عشقیمیزی سن دانیسان
او سنیدین کی منی عشقه دچار ائیله میسن
ایندی بیگانه اولوب اؤز یاریوا، یار دئمیسن
ده گینن غیر محبت نه دئمیشدیم سنه من
کی گئدیب اؤز دالیوا باخمیاسان بیر داها سن
سن بیلیرسن کی گوناهسیز منی ترک ائیله میسن
سن یالان سویله دین عشقه، سن یالانین اؤزوسن
یوخدو منده هئچ گناه اما بونی اینانمادین
سن بو حیران عاشیقین کؤنلونو هئچ آلانمادین
***
گلمیشم گؤزلرینین گؤرماقینا نازلی یاریم
منی قئیترمه الی بوْش باشیوا من دوْلانیم
نه گلیب گولوم سنه دردین آلیم سؤیله منه
ده گؤروم نه گلدی بیردن گؤزه لیم گولوم سنه
هانی اوْل قامت رعنا هانی اوْل حسن جمال
هارا گئتدی گؤزه لیم ای بئله سنده عشق و حال
سن کی یئرده اوْتومازدین گؤرورم کی یاتمیسان
منه سن باخاردین ای گول نیه بس دا باخمیسان
منی سن گؤرنده ای گول سئوینردین گؤزه لیم
بیر اوْیان آچ گؤزونو گؤرکی الینده دیر الیم
من سنه جانیمی وئررم ایه لایق بوله سن
آلارام شادلیقی من جانیمه بیرده گوله سن
|